Stvarna nadležnost okružnih sudova u Republici Srpskoj uređena je Zakonom o sudovima Republike Srpske („Službeni Glasnik Republike Srpske“ broj: 37/12, 44/15 i 100/17). Prema članu 31. ovog zakona okružni sud je stvarno nadležan: 

1. Prvostepena nadležnost
   
2. a) da sudi za krivična djela za koja je zakonom propisana kazna zatvora preko 10 godina ili dugotrajni zatvor, ako zakonom nije određena nadležnost drugog suda;  
   b) da postupa u toku istrage i nakon podizanja optužnice u skladu sa zakonom;
   v) da sudi za krivična djela za koja je Sud Bosne i Hercegovine prenio nadležnost na okružne sudove;
    g) da odlučuje u svim upravnim sporovima i to prema sjedištu prvostepenog upravnog organa, kao i o zahtjevima za zaštitu sloboda i prava utvrđenih ustavom, ako su takve slobode i prava povrijeđeni konačnim pojedinačnim aktom ili radnjom službenog lica u organima uprave, odnosno odgovornog lica u preduzeću, ustanovi ili drugom pravnom licu, kada za zaštitu tih prava nije obezbijeđena druga sudska zaštita.
3. Drugostepena nadležnost
4. a) da odlučuje o žalbama protiv odluka osnovnih sudova;
   b) da odlučuje o drugim redovnim i vanrednim pravnim lijekovima, ako je to određeno zakonom.
5. Posebno odjeljenje suda za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala

Članom 12. stav 1. Zakona o suzbijanju korupcije,
organizovanog i najtežih oblika privrednog kriminala („Službeni glasnik
Republike Srpske” broj: 39/16 i 91/17) u okviru Okružnog suda u Banjaluci osnovano
je Posebno odjeljenje za suzbijanje korupcije, organizovanog i najtežih oblika privrednog
kriminala.

Članom 13. stav 1. istog zakona je određeno da je Posebno odjeljenje
suda nadležno na cijeloj teritoriji Republike Srpske za krivična djela propisana
Krivičnim zakonikom Republike Srpske, i to:

1) teško ubistvo (član 125. stav 1. tačka 8. i stav 2. u vezi sa stavom 1),
2) otmica (član 142),
3) trgovina ljudima (član 145),
4) trgovina djecom (član 146),
5) udruživanje radi vršenja krivičnih djela trgovine ljudima i djecom (član 147),
6) primanje mita u obavljanju privredne djelatnosti (član 256),
7) davanje mita u obavljanju privredne djelatnosti (član 257),
8) utaja poreza i doprinosa (član 264. stav 3), ukoliko iznos obaveze čije se plaćanje izbjegava prelazi 200.000 KM,
9) napad na ustavno uređenje (član 278),
10) ugrožavanje teritorijalne cjeline (član 279),
11) dovođenje Republike Srpske u položaj potčinjenosti ili zavisnosti (član 280),
12) ubistvo predstavnika najviših organa Republike Srpske (član 281),
13) otmica najviših predstavnika Republike Srpske (član 282),
14) oružana pobuna (član 283),
15) sprečavanje borbe protiv neprijatelja (član 284),
16) služba u neprijateljskoj vojsci (član 285),
17) pomaganje neprijatelju (član 286),
18) protivzakonito formiranje paravojnih i parapolicijskih snaga (član 287),
19) podrivanje odbrambene moći Republike Srpske (član 288),
20) diverzija (član 289),
21) sabotaža (član 290),
22) špijunaža (član 291),
23) odavanje tajne Republike Srpske (292),
24) upućivanje i prebacivanje na teritoriju Republike Srpske oružanih grupa, oružja i municije (član 293),
25) pozivanje na nasilnu promjenu ustavnog uređenja Republike Srpske (član 294),
26) pomoć učiniocu poslije izvršenog krivičnog djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske (član 295),
27) stvaranje grupe ili organizovane kriminalne grupe za vršenje krivičnih djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske (član 296),
28) pripremanje krivičnih djela protiv ustavnog uređenja Republike Srpske (član 297),
29) terorizam (član 299),
30) finansiranje terorističkih akrivnosti (član 300),
31) stvaranje terorističkih grupa ili organizacija (član 301),
32) javno podsticanje na terorističke aktivnosti (član 302),
33) vrbovanje i obučavanje za vršenje terorističkih djela (član 303),
34) formiranje i obučavanje grupa radi pridruživanja stranim terorističkim organizacijama (član 304),
35) uzimanje talaca (član 305),
36) zloupotreba službenog položaja ili ovlašćenja (član 315), u slučaju kada je učinilac krivičnog
djela službeno ili odgovorno lice izabrano ili imenovano od Narodne skupštine Republike
Srpske, Vlade Republike Srpske i njenih ministarstava ili Visokog sudskog i tužilačkog savjeta,
37) primanje mita (član 319),
38) davanje mita (član 320),
39) trgovina uticajem (član 321),
40) nesavjestan rad u službi (član 322), u slučaju kada je učinilac krivičnog djela službeno ili
odgovorno lice izabrano ili imenovano od Narodne skupštine Republike Srpske, Vlade
Republike Srpske i njenih ministarstava ili Visokog sudskog i tužilačkog savjeta,
41) napad na sudiju i javnog tužioca (član 339),
42) povreda zakona od strane sudije ili javnog tužioca (član 346),
43) udruživanje radi vršenja krivičnih djela (član 365),
44) izvršenje krivičnog djela u sastavu kriminalnog udruženja (član 366).

Stavovima 2. i 3. istog člana
je određeno da je Posebno odjeljenje suda nadležno
je na cijeloj teritoriji Republike Srpske za krivična djela navedena u Glavi
XXVI– Krivična djela protiv pravosuđa Krivičnog zakonika Republike Srpske,
ako su učinjena u vezi sa krivičnim djelima iz stava 1. ovog člana, kao i za krivično djelo pranje novca iz člana 263. Krivičnog zakonika Republike
Srpske ako je učinjeno u vezi sa krivičnim djelima iz stava 1. ovog člana.

4. Ostalo
5. a) da rješava o sukobu mjesne nadležnosti između osnovnih sudova sa svog područja u skladu sa zakonom;
   b) da odlučuje o prenosu mjesne nadležnosti sa jednog osnovnog suda na drugi osnovni sud na svom području;
   v) da odlučuje o brisanju osude i prestanku mjera bezbjednosti i pravnih posljedica osude, na osnovu sudske odluke;
   g) da postupa po molbama za pomilovanje u skladu sa zakonom;
   d) da rješava o priznanju odluka stranih sudova, stranih trgovačkih sudova i stranih arbitraža;
   đ) da pruža međunarodnu pravnu pomoć u krivičnim predmetima i
   e) da vrši druge poslove određene zakonom.

Područje Okružnog suda u Banjaluci

(mjesna nadležnost)

Mjesna nadležnost okružnih sudova je propisana Zakonom o sudovima Republike Srpske („Službeni Glasnik Republike Srpske“ broj: 37/12, 44/15 i 100/17), a kojim je, između ostalog određena mjesna nadležnost Okružnog suda u Banjoj Luci za područje osnovnih sudova u Banjoj Luci, Gradišci, Kotor Varošu, Prnjavoru, Mrkonjić Gradu, a za osnovne sudove u Laktašima i Srpcu pod uslovima iz člana 99. navedenog zakona.